نرم‌ افزار حسابداری

 

۰۳
ارد

سرفصل‌های اصلی مقاله:

• نرم‌ افزار حسابداری
• کاربرد نرم‌افزارهای حسابداری و انواع آن
• نرم‌افزار حسابداری بازرگانی
• نرم‌افزار حسابداری تولیدی
• نرم‌افزار حسابداری پیمانکاری
• نرم‌افزار حسابداری خدماتی
• نرم‌افزار حسابداری فروشگاهی
• بهترین نرم‌افزار حسابداری کدام است؟

نرم ‌افزارهای حسابداری:

از گذشته تا امروز  ابزارها و برنامه‌های گوناگونی جهت انجام امور حسابداری ایجادشده‌اند.
درگذشته بیشتر از ابزارهایی مثل چرتکه و ماشین‌حساب برای محاسبه استفاده می‌کردند.
اما باگذشت زمان و پیشرفت فنّاوری و به روی کار آمدن انواع نرم‌افزارهای مربوط به حسابداری که سبب سهولت در رسیدگی به امورمی‌شدند، کم‌کم حسابداران به استفاده از این نرم‌افزارها روی آوردند و  شرکت‌های مختلفی به طراحی نرم‌افزارهای مرتبط با این کسب‌وکار پرداختند.

معمولاً هر کسب‌وکاری برخی ریزه‌کاری‌ها و محاسبات مخصوص به آن شغل را دارد ک ممکن است نرم‌افزار آن با دیگر مشاغل متفاوت باشد.برای مثال نرم‌ افزار حسابداری دیجی باربری مخصوص حسابداری شرکت‌های حمل‌ونقل و باربری است.

کاربرد نرم‌افزارهای حسابداری و انواع آن:

درگذشته تمام محاسبات لازم به‌صورت دستی و روی کاغذ صورت می‌گرفت.این روش درگذشته باعث اتلاف زمان زیادی برای حسابداران می‌شد.علاوه بر این ممکن بود برخی خطاهای نوشتاری و انسانی نیز رخ دهد.

درواقع یک اشتباه از سوی حسابدار می‌توانست مشکلات زیادی را به بار آورد به دلیل این‌که حسابرسی به‌صورت سنتی و دفتری انجام می‌شد و امکان این‌که حسابدار بخواهد به عقب برگردد و ریشه‌ی مشکل ایجادشده را پیدا کند بسیار سخت و زمان‌بر بود.

اما امروزه عصر ارتباطات و اطلاعات است . و زمان برای تمام اشخاص حرف اول را می‌زند.
امروزه انجام کارها خیلی متفاوت باگذشته است. در این عصر کامپیوترها و دستگاه‌های شبکه‌ای رایانه‌ای بسیار گسترش پیداکرده‌اند. درگذشته مردم مجبور بودند برای کارهایی مانند پرداخت قبوض به بانک‌ها مراجعه کنند و ساعت‌ها وقت خود را در صف بانک به انتظار بنشینند و از بقیه‌ی امور خود عقب بمانند. اما امروزه این‌گونه نیست پیشرفت رایانه‌ای و نرم‌افزاری بسیاری از کارها را راحت کرده است و کار حسابداری نیز از این قضیه مستثنا نیست.

اما امروزه کارهای حسابداری با کمک ابزارهای نوین مختلف انجام می‌شوند که بسیار دقیق هستند و علاوه بر دقیق بودن، امور حسابداری را نیز با سرعت بسیار بالایی انجام می‌دهند. امروزه شخص حسابدار درواقع باید یک نوع کار مدیریتی انجام بدهد. مثلاً حسابدار تمامی اطلاعات را می‌تواند با استفاده از نرم‌افزارها تجزیه‌وتحلیل و ثبت و ضبط نماید و وظیفه‌ی اصلی خودش این است که این نرم‌افزارها را مدیریت کند و به آن‌ها داده بدهد و خروجی‌ها را تحویل بگیرد.

نرم‌افزارهای حوزه حسابداری از آن دسته از برنامه‌های کاربردی کامپیوتری هستند که باید به‌صورت خودکار، امور مالی سازمان‌‎ها را مدیریت کنند. این نرم‌افزارها به حسابداران و سایر مدیران مالی کمک می‎کنند که کارهای حسابداری خودشان را مدیریت و بهینه‌‎سازی کنند. هنگامی‌که می‌‎خواهید یک نرم‌افزار برای حسابداری تهیه کنید؛ باید با توجه به نیاز خود یک برنامه‌ی مناسب را تهیه کنید.

برای مثال برخی شرکت‌ها در حوزه بازرگانی فعالیت می‌کنند؛ بنابراین باید نرم‌افزاری را تهیه کنند که دقیقاً متناسب به نیاز یک شرکت بازرگانی و ابعاد کاری آن‎ها باشد. نرم‌افزارهای حوزه حسابداری عموماً دارای چند دسته‌ی مشخص درزمینهٔ حسابداری هستند.

 

 

نرم افزار حسابداری دیجی باربری

انواع نرم‌افزار حسابداری:

• نرم‌ افزار حسابداری بازرگانی

اگر شما مالک یا حسابدار یک شرکت بازرگانی هستید و برای حسابداری شرکتتان بسته نرم‌افزاری مناسب با نیازهای یک شرکت بازرگانی را می‌خواهید، بسته نرم‌افزاری حسابداری بازرگانی پیشنهاد مناسب برای شماست.

نرم‌افزار حسابداری بازرگانی  ، فرآیند حسابداری بازرگانی همچون انبارداری را تسهیل می‌بخشد، به موجودی و خواب هر کالا سروسامان می‌بخشد، همچنین در ارائه گزارش‌های مدیریتی با دقت و صحت بالا عمل می‌کند.

 

 

• نرم‌ افزار حسابداری تولیدی

حسابداران شرکت‌های تولیدی به علت زمان‌سنجی و در اختیار داشتن فرمول‌های بسیار تولیدی باید با نرم‌افزاری کار کنند که با سرعت و دقت امکانات موردنیاز را به آن‌ها ارائه کند. نرم‌افزار حسابداری تولیدی برای حسابدارانی که در بخش‌های تولیدی کار می‌کنند بسیار مناسب است.

• نرم‌افزار حسابداری پیمانکاری

شرکت‌های پیمانکاری به لحاظ ارتباطاتی که در هر پروژه با تعدادی کارفرما دارند باید بتوانند حساب‌ها را به تفکیک پرداخت کنند و از صفرتا صد قراردادها را به‌درستی مدیریت کنند.  بنابراین داشتن یک نرم‌افزار حسابداری پیمانکاری دقیق که در محاسبه بهای تمام‌شده هر پروژه، سود و زیان و هر آنچه به تکمیل فرآیند پیمانکاری کمک می‌کند؛ ضرورت دارد.

• نرم‌ افزار حسابداری خدماتی

شرکت‌های خدماتی عموماً در قبال خدمتی که به مشتریان ارائه می‌کنند؛ حق‌الزحمه دریافت می‌کنند. در حقیقت این شرکت‌ها، بدون ماده اولیه و با هزینه کردن خرید و وسایل موردنیاز، خدمت ارائه کرده و کسب درآمد و سود می‌کنند.

فعالیت‌های حسابداری در شرکت‌های خدماتی، اموری همچون فعالیت در خصوص خرید دارایی، ایجاد بدهی و یا افزایش سرمایه است و تهیه یک نرم‌افزار حسابداری خدماتی جامع و دقیق برای مدیریت حساب‌ها اهمیت زیادی دارد.

• نرم ‌افزار حسابداری فروشگاهی

یک نرم‌افزار حسابداری فروشگاهی دقیق در مدیریت و ساماندهی حساب‌ها به فروشگاه کمک می‌کند. با استفاده از یک نرم‌افزار حسابداری فروشگاهی ، شما می‌توانید عملیات خریدوفروش و دریافت و پرداخت، کنترل موجودی کالا و ارتباط با توزیع‌کنندگان را به‌راحتی مدیریت کنید.

• نرم‌ افزار حسابداری آنلاین

نرم‌افزار حسابداری آنلاین یا همان ابری امروزه در دنیای فنّاوری و دورکاری، کاربرد بسیاری دارد. نرم‌افزار راهکاران ابری همکاران سیستم که در بستر کلود طراحی‌شده به کاربران اجازه می‌دهد در هر نقطه‌ای از دنیا که به اطلاعات موردنیازشان دسترسی داشته و حسابداری شرکتشان را انجام دهند.

• نرم‌افزار حسابداری شخصی

نرم‌افزار حسابداری شخصی به‌صورت اپلیکیشن‌هایی است که می‌توان در آن به‌سادگی دخل‌وخرج روزمره‎تان را وارد کرده و حساب‌وکتابتان را مدیریت کنید این اپلیکیشن‌ها به‌راحتی به حساب‌های بانکی شخصیتان متصل می‌شود و شما می‌توانید گزارش خلاصه‌ای از مجموعه حساب‌های خرج شده شخصیتان تهیه کنید.

بهترین نرم ‌افزار حسابداری کدام است؟

هیچ نرم‌افزاری نمی‌تواند بهترین باشد، مگر آنکه خود را با آخرین تغییرات به‌روز نگه دارد. این تغییرات می‌تواند مربوط به آخرین قوانین مالی و مالیاتی، به‌روزرسانی‌های فنّاوری محور و دقت و اطمینان در محاسبه‌های حسابداری باشد. یکپارچگی دستگاه‌های حسابداری  و صحت گزارش‌ها مدیریتی از دیگر امکاناتی است که یک نرم‌افزار حسابداری خوب باید به مشتریانش ارائه دهد.

 

حسابداری مالی

 

۰۵
ارد

سرفصل‌های اصلی مقاله:

• حسابداری مالی چیست؟
• اهمیت اطلاعات حسابداری مالی
• فرآیند کاری حسابداری مالی
• گزارشات حسابداری مالی
• هدف حسابداری مالی
• چرا به اطلاعات حسابداری مالی نیازمندیم؟
• تفاوت حسابداری مالی و حسابداری مدیریتی

 

حسابداری مالی چیست؟

حسابداری مالی یا Financial Accounting شاخه‌ای از علم حسابداری است که به جمع‌آوری داده‌ها و اطلاعات مالی یک کسب‌وکار برای بررسی سود و ضررهای ماهانه آن شرکت یا شخص می‌پردازد.

 اهمیت اطلاعات حسابداری مالی:

اطلاعات و داده‌هایی که در این شاخه از حسابداری جمع‌آوری و بررسی می‌شود جز مهم‌ترین داده‌های حسابداری به شمار می‌رود.زیرا بر اساس این داده‌هاست که برنامه‌ریزی‌های آینده یک کسب‌وکار تعیین می‌گردد. اگر این اطلاعات از شفافیت لازم برخوردار نباشد ممکن است سبب تصمیم‌گیری‌های نادرست و واردشده ضربه‌های بدی به کسب‌وکار شود. به همین دلیل است که اطلاعات آن باید کاملاً دقیق و بر اساس داده‌های واقعی باشد

فرآیند کاری حسابداری مالی:

در این نوع حسابداری فرآیند کار شامل ثبت، تلخیص و گزارش دهی نتایج معاملات بی‌شمار از عملکرد کسب‌وکار در یک دوره زمانی خاص . این معاملات به‌صورت بیانیه مالی تهیه و تلخیص می‌شود که شامل ترازنامه، شرح درآمدها، و جریان نقدی سازمان می‌شود. و عملکرد سازمان را در یک دوره‌ی زمانی خاص ثبت می‌کند.این شاخه حسابداری از یک سری اصول حسابداری از پیش تعیین‌شده استفاده می‌کند. گزینش این اصول در یک دوره از این شاخه حسابداری به تنظیم مقررات و گزارشی که سازمان به آن نیاز دارد بستگی دارد. برای سازمان‌های دولتی آمریکا، کسب‌وکارها موظف هستند حسابداری مالی خود را بر طبق اصول پذیرفته حسابداری (GAAP) یا (Generally Accepted Accounting Principles) اجرا کنند.

گزارشات حسابداری مالی:

اطلاعات گزارشات مالی از صورت مالی که حسابداری در طی ماه تهیه می‌کند به دست می‌آید.
این صورت‌های مالی شامل پنج طبقه از داده‌هاست: درآمدها، هزینه‌ها، بدهی‌ها، سرمایه‌ها.
درآمد و هزینه عموماً در قسمت دخل سازمان محاسبه و ثبت می‌شود.با این حسابداری  می‌توان به مقدار خالص درآمد ماهانه یک کسب‌وکار دست‌یافت.

دارایی‌ها، بدهی‌ها و سرمایه‌گذاری‌ها در ترازنامه محاسبه می‌شوند. ترازنامه از حسابداری مالی برای گزارش مزایای اقتصادی آینده کسب‌وکار استفاده می‌کند.  اطلاعات این حسابداری معمولاً برای سهامداران، تأمین‌کنندگان، بانک‌ها، کارکنان سازمان، سازمان‌های دولتی، صاحبان کسب‌وکار تهیه می‌شود.

هدف حسابداری مالی:

دانستن این نکته حائز اهمیت است که هدف این نوع حسابداری ارزش‌گذاری سازمان نیست بلکه هدف اصلی آن تهیه اطلاعات کافی برای دیگران است تا بتوانند سازمان مربوطه را با توجه به شرایط خود ارزش‌گذاری کنند. به این دلیل که ترازنامه‌های مالی خارجی به‌وسیله افراد مختلفی و برای اهداف مختلفی موردبررسی قرار می‌گیرند.

چرا به اطلاعات حسابداری مالی نیازمندیم؟

اطلاعات حاصل از این حسابداری معمولاً در سازمان‌های تجاری، بازرگانی و خدماتی کاربرد دارد. و همان‌طور که اشاره شد اطلاعات را به‌صورت ترازنامه و صورت سود و زیان در اختیار کارکنان ذی‌ربط قرار می‌دهد. این گزارش‌ها اطلاعات مفیدی برای سرمایه‌گذاران، و مأموران مالیاتی فراهم می‌کند. اساس تهیه گزارشات این حسابداری  اطلاعات مربوط به معاملات روزمره است. معمولاً این اطلاعات شامل خریدوفروش کالا و خدمات، خرید ماشین‌آلات و تجهیزات موردنیاز کسب‌وکار و هزینه‌هایی نظیر اجاره‌بها، حقوق و دستمزد کارکنان، بهای آب و برق و غیره هست.

 تفاوت حسابداری مالی و حسابداری مدیریتی:

• هر کسب‌وکاری برای بررسی عملکرد فعلی خود و برنامه‌ریزی برای آینده به حسابداری نیازمند است. حسابداری مالی و حسابداری مدیریتی مخاطبان متفاوتی دارند. چون معمولاً سرمایه‌گذاران در جریان ریز عملیات مالی کسب‌وکار نیستند اما همواره در تشویش میزان سوددهی و ضرر دهی سرمایه خود بسر می‌برند. و این در حالی ست که مدیران کسب‌وکار معمولاً نیاز به اطلاعات سریع برای تصمیم‌گیری‌های روزمره مربوط به کسب‌وکار دارند.
• حسابداری مدیریتی اطلاعاتی را شامل می‌شود که برای مدیریت تهیه می‌شود پس یک سند داخلی است اما حسابداری مالی برای سهامداران، سرمایه‌گذاران و یا مقامات مالیاتی نوشته می‌شود درنتیجه نوعی سند خارجی است.
• همچنین حسابداری مالی از تفصیل و دقت بالاتری برخوردار است و می‌بایست به اصول پذیرفته‌شده حسابداری (GAAP) پایبند باشد. اما حسابداری مدیریتی بیشتر بر مبنای حدس و گمانه‌زنی نوشته می‌شود چون در حالت عادی مدیران کسب‌وکار زمان لازم برای برآورد دقیق عملکردهای سازمان را ندارند. به‌عبارت‌دیگر در حسابداری مالی حسابدار موظف است در چارچوب استانداردها عمل کند اما در حسابداری مدیریتی این الزام وجود ندارد.
• هدف اصلی حسابداری مالی تدارک اطلاعات مالی، جریان وجه نقد، و نتایج عملیات است اما در حسابداری مدیریتی هدف اصلی تدارک اطلاعات موردنیاز مدیران برای تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی فعالیت‌های آتی کسب‌وکار است .
• تفاوت دیگر حسابداری مالی و حسابداری مدیریتی در نوع گزارش‌گیری است. در حسابداری مالی فعالیت حسابدار محدود به‌صورت مالی اساسی است اما در حسابداری مدیریتی فعالیت وی بستگی به نیاز مدیر دارد. همچنین در حسابداری مالی واحد اندازه‌گیری تنها پولی است اما در حسابداری مدیریت می‌تواند وزن حجم حتی سقف خاصی از فروش یا تولید باشد.
• در حسابداری مالی حسابدار با اطلاعات واقعی مربوط به عملکرد گذشته‌ی بنگاه اقتصادی کار می‌کند و بهای تمام‌شده کالاها و خدمات تاریخی است اما در حسابداری مدیریتی اطلاعات برحسب حدس و برآورد بوده و رویکرد به آینده دارد مبنای ارزش‌یابی نیز بر قیمت‌های جاری هست.

 

حسابداری دولتی

 

۰۷
ارد

سرفصل های مقاله:

• حسابداری دولتی چیست؟
• چرا به حسابداری دولتی نیاز داریم؟
• اهمیت اجرای قوانین و مقررات در حسابداری دولتی
• وظایف حسابداری دولتی
• قوانین حاکم بر حسابداری دولتی در ایران
• بودجه چیست؟
• اهمیت اعمال کنترل بودجه‌ای در مورد هزینه‌ها
• لزوم نگاهداری حساب‌های مستقل در حسابداری دولتی

حسابداری دولتی چیست؟

شاخه‌ای از علم حسابداری است که به جمع‌آوری اطلاعات مالی و حسابداری سازمان دولتی می‌پردازد تا بتوان با استناد بر آن تصمیمات صحیحی درزمینهٔ ی برنامه‌ها و بودجه‌های مربوط ب هر ارگان دولتی گرفت.

به‌عبارت‌دیگر، حسابداری دولتی عبارت است از کلیه عملیات مربوط به تجزیه‌وتحلیل، ثبت، طبقه‌بندی، تلخیص، گزارش دهی و تفسیر فعالیت‌های مالی سازمان‌های دولتی که با رعایت قوانین و مقررات مالی و اصول و موازین متداول حسابداری دولتی انجام می‌شود.

چرا به حسابداری دولتی نیاز داریم؟

اصولاً صورت‌حساب مالی سازمان‌ها برای رفع این نیازهای جمع‌آوری می‌شوند.

۱-نیاز قانونی: دولت و سازمان‌های دولتی مشمول قوانین و مقرراتی می‌باشند که محدودیت‌های اساسی در مورد نوع، ماهیت، طبقه‌بندی و محتویات حساب‌ها و صورت‌های مالی برای آن‌ها ایجاد می‌نماید.

۲-نیاز نظارتی: قوه مقننه، دولت و افراد کشور جهت نظارت بر عملیات سازمان‌های دولتی، به‌خصوص عملیات مربوط به اجرای بودجه و ارزیابی عملکرد مدیریت سازمان‌های مذکور، به اطلاعات کافی نیاز دارند.

۳-نیاز اطلاعاتی: مدیران سازمان‌های دولتی به‌منظور برنامه‌ریزی، تصمیم‌گیری و اجرای عملیات به نحو مطلوب و مناسب به اطلاعات و گزارش‌های به‌موقع و سریع نیاز دارند.

اهمیت اجرای قوانین و مقررات در حسابداری دولتی:

حاکمیت و نظارت قوانین و مقررات هر کشور بر انجام و ثبت فعالیت‌های مالی مؤسسات دولتی و لازم الاتباع بودن این قوانین و مقررات (به‌عنوان لوازم و ابزارهای اصلی حفظ وجوه و منافع عمومی). تقدم آن‌ها بر اصول و موازین پذیرفته‌شده حسابداری، یکی دیگر از موارد افتراق حسابداری دولتی با حسابداری بازرگانی است.
علی رقم آنکه تأسیس، اداره و انحلال مؤسسات بازرگانی نیز باید در قالب قوانین و مقررات تجاری و مالی هر کشور انجام شود، ولی اصولاً مؤسسات مذکور جهت نمایاندن عملکرد و وضع مالی خود از اصول و موازین پذیرفته‌شده حسابداری تبعیت می‌نمایند.

در حسابداری دولتی، جهت وصول و کنترل درآمدها و سایر دریافت‌ها و تودیع آن‌ها در حساب‌های بانکی مخصوص، انجام هزینه‌ها و سایر پرداخت‌ها، انجام معاملات، تنظیم و اجرای قراردادها، تنظیم اسناد و حساب‌ها و رسیدگی به آن‌ها، نگاهداری حساب‌های مستقل، نحوه تخصیص و مصرف منابع حساب‌های مستقل، نحوه اجرای برنامه‌ها و طرح‌های عمرانی و به‌طورکلی انجام مراحل مختلف امور مالی، رعایت قوانین و مقررات و تشریفات مصوب بخصوصی الزامی می‌باشد.

وظایف حسابداری دولتی:

در حسابداری دولتی، قوانین و مقررات علاوه بر نظارت و حاکمیت بر عملیات حسابداری و مالی، تعیین‌کننده اختیارات، وظایف و مسئولیت‌های ذی‌حسابان، مدیران و مسئولان مالی واداری سازمان‌های دولتی نیز هستند. در مؤسسات بازرگانی معمولاً وظایف و اختیارات کارکنان توسط مدیران و هیئت‌مدیره و ضوابط کلی حاکم بر روابط کارکنان و اداره آن‌ها در اساسنامه مؤسسه که به تصویب مجامع عمومی صاحبان سهام رسیده است، مشخص می‌شود. در سازمان‌های دولتی، حدود وظایف، اختیارات و مسئولیت‌های کارکنان یا به‌طور مستقیم به‌موجب قوانین و مقررات یا از طریق مراجعی که قانون آن‌ها را به رسمیت شناخته است تعیین می‌گردد. کارکنان دولت ممکن است به علت قصور در انجام وظایف مصوب، تصرف غیرقانونی در وجوه و اموال عمومی و تخلف از قوانین و مقررات عمومی دولت، تعقیب، محاکمه و در صورت اثبات جرم مجازات شوند.

قوانین و مقررات، ایجادکننده محدودیت‌های اساسی برای حسابداری دولتی می‌باشند، حتی در صورت تباین و تضاد با اصول پذیرفته‌شده حسابداری تا زمانی که تغییرنیافته یا اصلاح‌نشده‌اند، لازم‌الاجرا هستند. مثلاً درصورتی‌که مقررات مالی کشور اصل منظور شدن استهلاک برای دارایی‌های ثابت سازمان‌های دولتی را تجویز ننماید، از اجرای اصل مذکور الزاماً باید چشم پوشید.

قوانین حاکم بر حسابداری دولتی در ایران:

در ایران، برخی اصول قانون اساسی در خصوص امور مالی، قانون محاسبات عمومی، قانون دیوان محاسبات کشور، قانون برنامه‌وبودجه، قانون بودجه سالانه کشور، آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های اجرایی مربوط به قوانین مذکور و برخی از قوانین و مقررات مالی دیگر حاکم و ناظر بر عملیات حسابداری سازمان‌های دولتی است.

اصول پنجاه و یکم تا پنجاه و پنجم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مقررات کلی مربوط به تهیه و تصویب بودجه، وضع مالیات‌ها، دریافت‌ها و پرداخت‌های دولت و نحوه حسابرسی آن‌ها را بیان می‌کند.

کاربرد حسابداری دولتی چیست؟

علاوه بر قانون اساسی که در آن اصول و مقررات کلی ناظر بر برنامه‌ریزی، بودجه‌ریزی و انجام و ثبت فعالیت‌های مالی سازمان‌های دولتی مقرر گردیده است. در قانون محاسبات عمومی، به‌صورت جزئی‌تر، نحو تهیه و تصویب و اجرای بودجه سازمان‌های دولتی، نحو وصول و ثبت درآمدهای عمومی و سایر دریافت‌های دولت و تحویل آن‌ها به حساب‌های خزانه‌داری کل، مقررات و تشریفات و مراحل لازم برای مصرف اعتبارات، نحو انجام، ثبت، طبقه‌بندی و گزارش دهی فعالیت‌های مالی سازمان‌های دولتی، افتتاح حساب‌های بانکی مخصوص برای پرداخت‌ها، نحو انجام معاملات دولتی و چگونگی تنظیم حساب‌ها و صورت‌های مالی سازمان‌های دولتی مشخص‌شده است.

 

در قانون دیوان محاسبات کشور اهداف، وظایف، اختیارات، سازمان و تشکیلات دیوان محاسبات کشور در ارتباط با کنترل عملیات و فعالیت‌های مالی سازمان‌های دولتی، نحو حسابرسی درآمدها و سایر منابع تأمین اعتبار و هزینه‌ها و نیز تهیه و تدوین گزارش ترفیع بودجه و ارائه آن به مجلس شورای اسلامی، تعیین گردیده است. سایر قوانین و مقررات مالی نیز شامل ضوابط مربوط به دریافت‌ها و پرداخت‌ها و انجام و ثبت عملیات مالی و اجرای بودجه سازمان‌های دولتی است.

-لزوم تهیه و اجرای بودجه و اعمال کنترل بودجه‌ای در حسابداری دولتی

یکی از ویژگی‌های اصلی سازمان‌های دولتی لزوم تهیه بودجه، اجرای بودجه مصوب و اعمال کنترل بودجه‌ای (Budgetary control) است. کنترل بودجه‌ای عبارت است از مقایسه درآمدها و سایر وجوه وصول‌شده یا درآمدها و سایر منابع تأمین اعتبار پیش‌بینی‌شده در بودجه مصوب ازیک‌طرف و مقایسه هزینه‌های انجام‌شده (Expenditures) یا اعتبارات مصوب (Appropriations) سازمان‌های دولتی از طرف دیگر. به‌عبارت‌دیگر، در کنترل بودجه‌ای برای حصول اطمینان از اجرای صحیح بودجه مصوب و تشخیص علل انحرافات عملیات واقعی با برنامه‌ها و فعالیت‌ها و طرح‌های مصوب، درآمدها و هزینه‌های واقعی با ارقام پیش‌بینی‌شده تطبیق داده می‌شود. کنترل بودجه‌ای یکی از ضروریات سیستم حسابداری دولتی و متقابلاً سیستم حسابداری دولتی مبنا و اساس تهیه و تنظیم بودجه، اعمال کنترل بودجه‌ای و اجرای صحیح بودجه می‌باشد. در حسابداری دولتی کنترل بودجه‌ای که به جنب اجرایی بودجه ارتباط دارد، اساساً از طریق ثبت درآمدهای پیش‌بینی‌شده و اعتبارات مصوب در حساب‌های بودجه‌ای که علاوه بر حساب‌های معمولی نگهداری می‌شوند و یا از طریق ثبت آماری اعتبارات مصوب، تعهدات قطعی نشده و هزینه‌ها در دفاتری که خارج از سیستم حسابداری دوطرفه سازمان‌های دولتی نگاهداری می‌شوند، اعمال گردد.

بودجه چیست؟

بودجه، علاوه بر آنکه برنامه مالی دولت و سازمان‌های دولتی برای یک سال مالی است و یکی از ابزارهای نظارت قوه مقننه و مردم بر عملیات دولت به شمار می‌رود، پایه و مبنای طبقه‌بندی حساب‌های دولتی را نیز تشکیل می‌دهد. از سوی دیگر، از حسابداری دولتی برای ثبت فعالیت‌های مالی مربوط به اجرای بودجه، اعمال کنترل بودجه‌ای و تهیه اطلاعات لازم برای تنظیم بودجه استفاده می‌شود.

 

در ایران، در قانون بودجه سالانه کل کشور، ضمن تصویب درآمدها و سایر منابع مالی، به دولت اجازه داده می‌شود که درآمدهای عمومی و سایر منابع تأمین اعتبار در سال مالی اجرای بودجه را برابر قوانین و مقررات مربوط وصول کند و هزینه‌های وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی و سایر اعتبارات مصوب را در حدود درآمدهای وصولی و سایر منابع تأمین اعتبار ارسال جاری بودجه تعهد نماید و با رعایت قوانین و مقررات مربوط پرداخت کند.

 

نظر به اینکه وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی ایران از دریافت‌کنندگان خدمات خود درآمدی وصول نمی‌کنند، بودجه‌ی این سازمان‌ها معمولاً شامل اعتبارات مصوبی است که از محل درآمدهای عمومی دولت تأمین‌شده است. درآمدهای عمومی دولت توسط وزارت امور اقتصادی و دارایی وصول می‌شود و در حساب‌های خزانه‌داری کل متمرکز گشته بعد از تصویب و ابلاغ بودجه با توجه به اعتبارات مصوب در اختیار سازمان‌های مذکور قرار می‌گیرد. به‌منظور اعمال کنترل بودجه‌ای، اعتبارات مصوب، بعد از ابلاغ به سازمان‌های دولتی موردبحث، باید بر اساس برنامه‌ها، طرح‌ها، فعالیت‌ها، فصول و مواد هزینه و سایر طبقه‌بندی‌های بودجه‌ای در دفاتر حسابداری ثبت شود تا مقایسه آن‌ها با هزینه‌های انجام‌شده که طبق همان طبقه‌بندی‌ها در دفاتر ثبت گردیده‌اند، میسر گردد.

 

اهمیت اعمال کنترل بودجه‌ای در مورد هزینه‌ها:

در حسابداری دولتی، اهمیت اعمال کنترل بودجه‌ای در مورد هزینه‌ها به‌مراتب بیشتر از درآمدها است، زیرا تنها شرط لازم و کافی برای وصول درآمدها وجود قوانین و مقرراتی است که این امر را تجویز می‌نماید، نه پیش‌بینی درآمدها در بودجه مصوب. به‌عبارت‌دیگر، در صورت تجویز قانون، سازمان‌های دولتی می‌توانند نسبت به وصول درآمد از منابع خاص، صرف‌نظر از پیش‌بینی یا عدم پیش‌بینی آن در بودجه مصوب، اقدام نمایند.

 

میزان درآمدهای وصولی توسط دولت و سازمان‌های دولتی ممکن است به علت تغییر قوانین مالی و مالیاتی، شرایط اقتصادی کشور، میزان سودبخش خصوصی و شرایط حاکم بر بازارها و قراردادهای بین‌المللی، از درآمدهای پیش‌بینی‌شده در بودجه کمتر یا بیشتر باشد؛ بنابراین، قانون بودجه محدودیت قابل‌توجهی برای وصول درآمدها ایجاد نمی‌کند و کنترل بودجه‌ای در مورد درآمدهای دولت صرفاً جنبه مقایسه‌ای دارد.

 

انجام هزینه‌های سازمان‌های دولتی در سال مالی اجرای بودجه، علاوه بر آنکه طبق مقررات مشروط به‌کفایت درآمدهای وصولی و سایر منابع تأمین اعتبار است، مستلزم رعایت دو شرط لازم و کافی نیز می‌باشد که عبارت‌اند از «عدم تجاوز هزینه‌ها از اعتبارات مصوب» برای هر یک از برنامه‌ها، طرح‌ها، فعالیت‌ها و مواد هزینه و «رعایت مقررات و تشریفات قانونی مصوب» برای مصرف اعتبارات که در حقیقت همان الزام کلیه سازمان‌های دولتی به اعمال کنترل بودجه‌ای در مورد هزینه‌ها تلقی می‌گردد.

حسابداری دولتی در ایران

لزوم نگاهداری حساب‌های مستقل در حسابداری دولتی:

لزوم نگهداری حساب‌های مستقل به‌منظور تفکیک برنامه‌ها و فعالیت‌هایی که از محل درآمدهای خاصی تأمین مالی می‌شوند، یکی از تفاوت‌های اساسی حسابداری دولتی و حسابداری بازرگانی است. هر حساب مستقل عبارت است از وجوه نقد یا سایر دارایی‌ها و منابع مالی که برای اجرای برنامه‌ها و عملیات معین یا جهت نیل به اهداف مشخص طبق قوانین و مقررات اختصاص داده‌شده است. هر حساب مستقل، واحد حسابداری و مالی مستقل را به وجود می‌آورد که خود شامل انواع حساب‌های دائمی و موقت است.

 

منابع مالی هر حساب مستقل، از تاریخ ایجاد، به مقاصد و مصارف خاص ارتباط داده می‌شود. این مقاصد ممکن است تأمین هزینه‌های یک برنامه یا طرح مشخص یا انجام عملیات جاری و عادی یک سازمان دولتی و یا سرمایه‌گذاری جهت تحصیل درآمدی باشد که برای تحقق هدفی معین قابل‌مصرف است. ارائه خدمات عمومی و عام‌المنفعه و یا خدمات خاص از افرادی معین نیز ممکن است مقاصد موردبحث را تشکیل دهد.

 

هر حساب مستقل معمولاً شامل مجموعه‌ای از فعالیت‌های مالی جداگانه و گروه حساب‌های منفک و خود تراز برای ثبت انواع دارایی‌ها، بدهی‌ها، ارزش ویژه، درآمدها و هزینه‌های مربوط به آن می‌باشد. مابه‌التفاوت درآمدها و هزینه‌های هر دوره مالی مازاد یا کسری همان دوره را ایجاد می‌کند و مابه‌التفاوت دارایی‌ها و بدهی‌ها در پایان هر دوره مالی معادل ارزش ویژه حساب مستقل است که اساساً شامل مازاد انباشته‌شده (مازاد تخصیص نیافته) و اندوخته‌هایی است که برای مقاصد معین در نظر گرفته‌شده است.

 

در برخی از حساب‌های مستقل علاوه بر حساب‌های عادی حساب‌های بودجه‌ای متضمن درآمدهای پیش‌بینی‌شده، اعتبارات مصوب و تعهدات قطعی نشده نیز نگاهداری می‌شود. در این صورت، مابه‌التفاوت دارایی‌ها و درآمدهای پیش‌بینی‌شده با بدهی‌ها و اعتبارات مصوب و اندوخته‌ها معادل مازاد انباشت بودجه‌ای حساب مستقل خواهد بود. در پایان هرسال مالی، بعد از بستن حساب‌های درآمد و هزینه و حساب‌های بودجه‌ای، مازاد انباشته یا کسری واقعی حساب مستقل به دست خواهد آمد.